WALLS -  MAUERN - MUREN

Surpassing walls between people in times of crisis – shaping Europe's future

Europe for Citizens-Programme: ID 588111-CITIZ-1-2017-1-DE-CITIZ-REMEM

        STARTS  01\09\2017 ENDS 30\11\2018

MUREN OVERWINNEN : een Europa voor de burgerproject.

Dit project werd ondersteund door het EU-programma "Europa voor de burger"

Het wil bijdragen tot een beter begrijpen door alle EU-burgers, van hun
geschiedenis en hun diversiteit, met als doelstelling:
- Versterking van het Europees burgerschap en verbetering van de voorwaarden voor burgerparticipatie en democratische participatie op EU-niveau.
- Versterking van het historisch bewustzijn en het bewustzijn van de gemeenschappelijke geschiedenis en waarden
- Bevordering van de democratische participatie van de burgers op EU-niveau door hun inzicht in het besluitvormingsproces van de Unie te verbeteren en mogelijkheden te creëren voor sociale en interculturele betrokkenheid en voor vrijwilligerswerk op EU-niveau.

Voor de periode 2018-2020 hebben de prioriteiten op dit programmagebied specifiek betrekking op het "Europees historisch bewustzijn". d.w.z.:
>Activiteiten en manifestaties ter herdenking van belangrijke historische keerpunten in de recente Europese geschiedenis;
>Het maatschappelijk middenveld en burgerparticipatie onder totalitaire regimes;

>Antisemitisme, antiziganisme, vreemdelingenhaat, homofobie en andere vormen van intolerantie: lessen voor het heden;
> Democratische veranderingen en e toetreding tot de Europese Unie.

Aanleidingen tot herdenkingsprojecten die in 2017 konden worden opgezet waren ongetwijfeld: 
     -1948, het begin van de Koude Oorlog

     -1989: democratische omwentelingen in Midden- en Oost-Europa en de val van de Berlijnse Muur.

Discussienota en een pleidooi voor een democratischer Europa

MUREN MOETEN OVERWONNEN WORDEN WILLEN WE DE TOEKOMST VAN EUROPA VEILIG STELLEN !

Op 3 oktober 2017 bij een herdenking van de val van de Berlijnse muur sprak de  Duitse bondspresident Frank-Walter Steinmeier over de "Nieuwe Muren van Teleurstelling en Woede"  en riep op om alles in het werk te stellen om die rondom ons in Europa in opbouw zijnde muren van onverzoenlijkheid weer af te breken en compleet te verwijderen. 

In het kader van het Europa-voor-de-burger-herinneringsproject “ MUREN OVERWINNEN”  zijn in 2018 lezingen en debatten over dit onderwerp georganiseerd  in Lüneburg, Jena, Athene, Pleven en Mechelen, door en  met vertegenwoordigers uit de politiek en het onderwijs en in aanwezigheid van geïnteresseerde burgers uit alle generaties . 

Die NIEUWE MUREN duiken op in de Europese Unie, in de hele wereld trouwens,   en zijn ook meer en meer duidelijk  te identificeren in haast alle landen van Europa: ze hebben te maken met: 

- de angst voor het onbekende, een niet te vatten vrees ook voor vreemden en migranten,

- een stijgend aantal burgers met populistische en extreemrechtse opvattingen,

 - groepen mensen die vergeten en  niet meegerekend worden,

 - het verlies aan vertrouwen in de politiek en in de politieke partijen, 

- de desoriëntatie van velen die hun weg niet meer vinden in de XXIste-eeuwse maatschappij,

- de onverwerkte ontwikkelingen van de jaren '90,  

- geleidelijke veranderingen die de democratie niet ten goede komen,   

- aanvallen  op de persvrijheid,

- een onbegrijpelijk bezuinigingsbeleid in sommige landen, 

-o.m. ook  het onopgeloste pensioenprobleem in delen van Europa…. 

Deze NIEUWE MUREN kunnen bij vele burgers ook wel worden gezien als muren van angst, teleurstelling en woede. De geschiedenis heeft ons al geleerd  dat muren, welke vormen ze ook hebben,  mensen fysiek en symbolisch van elkaar scheiden en hen  steeds meer gaan isoleren. En dat alles leert ons  ook dat de er achterliggende oorzaken en conflicten  vaak gewoon achter deze muur/muren, werden "geparkeerd" en niet of veel te laat worden aangepakt…..

Uit de tentoonstellingen en lezingen  en uit de  debatten met de vertegenwoordigers van politiek en  onderwijs en met de verder in dit EU-project  betrokken burgers hebben we  o.m. volgende voorstellen   als prioritaire uitdagingen genoteerd om die vele nieuwe muren  die in verschillende landen opduiken te kunnen overwinnen:

- in het onderwijs moet van hoog tot laag door geëngageerde leerkrachten  uitgelegd wat democratie is en aangeleerd worden hoe men tot democratisch handelen komt. 

- dat vergt ook het aanleren van  kritisch kunnen reflecteren  over en het alert en juist kunnen  inschatten van informatie (o.m. het erkennen van fake-news) 

-  het opvoeden en opleiden tot  verantwoordelijke burgers, die voor zichzelf een kritisch vermogen opbouwen en in staat zijn om een eigen mening  te vormen.

- de nood aan beeldvorming en visie onderkennen  om een democratisch EUROPA vorm te kunnen blijven geven.

- tolerantieontwikkeling

- alle media en e-media  moeten ten volle hun verantwoordelijkheid nemen en  ernstig  nadenken over wat ze verspreiden,

- eerbiediging en versterking van de mensenrechten,

- voorlichting over racisme en bewust  tegengaan van populisme, 

- versterking en actualisering van de vakken en onderwerpen geschiedenis en politiek : in het hoger onderwijs  politieke debatten opzetten met jonge burgers,  

-  herinneringsgeschiedenis moet  op interdisciplinaire wijze (geschiedenis, religie, waarden en normen, etc.)al vanaf het basisonderwijs worden aangeboden en besproken,

Aan de steeds meer opduikende NIEUWE MUREN moet in heel Europa  veel meer aandacht worden geschonken  en internationale uitwisseling over deze problematiek is ten zeerste  nodig  om de Europese identiteit nog veel meer te blijven  bevorderen.

Meer nationalisme helpt hier niet, integendeel!  Het is een gezamenlijke Europese opdracht om de nieuwe muren van deze XXIste eeuw  vandaag als een grote uitdaging te erkennen  en er een gezamenlijke aanpak voor uit te werken.

We kunnen en moeten blijven leren uit de geschiedenis. We weten het immers  : Muren moeten nu eenmaal  vallen. Daarom zijn deze projecten met en voor burgers zo belangrijk.

EU-Project: Europa voor de Burger

De muur tussen Oost- en West-Berlijn, gebouwd in 1961 en gevallen op 09.11.1989.

"MUREN" 

Hoe muren tussen mensen te trotseren in crisistijden – vorm geven aan een

toekomst voor Europa.

Europa is een succes- en een vredesverhaal. Het is belangrijk om in deze tijden dit vredesverhaal in herinnering te brengen. Met ‘MUREN’ wil  ons forum samen met “Miteinander in Europa”  burgerparticipatie bevorderen en bijdragen tot een beter inzicht in de Europese geschiedenis.

Ale gevolg ook van vreemdelingenhaat worden de basiswaarden van Europa momenteel ter discussie gesteld.

Met het project ‘Muren’ willen we ertoe bijdragen de nieuw ontstane muren af te bouwen die door vooroordelen, nationalistische tendensen en bewegingen, door rechtspopulistische leuzen en ‘koude oorlog’, door onverdraagzaamheid en uitsluiting zijn ontstaan. We moeten daarvoor in dialoog treden.

“Miteinander in Europa” wil in 2017-2018 met niet-alledaagse activiteiten burgers uitnodigen om hieraan grensoverschrijdend  deel te nemen.

Europese jongeren zullen zich verdiepen in de belangrijke historische stappen die hebben geleid tot het ontstaan van de Europese unie – specifiek de verdragen van Rome -  en willen hiermee realiseren dat meer en beter begrip ontstaat voor de geschiedenis van Europa met o.m. de oprichting van de EU als een reactie op twee wereldoorlogen.

Jonge mensen uit Europa worden uitgenodigd om hun eigen visie op een “grenzenloos, respectvol en menswaardig ‘Samen in Europa’” in beeld te brengen. Deze beschouwingen worden op een symposium en een tentoonstelling, samen met foto’s van Jürgen Ritter,  getoond in alle partnerlanden in de tweede helft van 2018.

Deze foto’s tonen ‘muren’ tegen mensen, tonen aan hoe muren een grens zijn, hoe muren verdelen –en  hoe ze eigenlijk heel Europa verdeeld hebben. Tijdens de voorbereidingsperiode worden debatten gevoerd over de mogelijkheden om te streven naar een voor alle burgers gelijk, democratisch en menswaardig samenleven in Europa.

Herinneringsstekens worden gemaakt en symbolisch opgesteld op pleinen en straten in Europa om te herinneren aan en te verwijzen naar vooroordelen, racisme en haat. Ter plaatse worden spontane discussies gevoerd met burgers. Deze symbolische muren worden  nadien met jeugdig enthousiasme afgebroken. Deze actie zal plaatsvinden op dezelfde dag als de radiocampagne: op 13 augustus 2018, de verjaardag van de bouw van de Berlijnse muur in 1961.

Op deze bladzijde zal verslag uitgebracht worden over de zeer verscheiden thema's waartoe "muren" mensen inspireren: we gaan op zoek naar poëzie, muziek, cartoons, kunst en achterhalen de betekenis van muren voor mensen ....

13 augustus 1961: Bouw van de Berlijnse muur

Na de Tweede Wereldoorlog is Duitsland verdeeld in Oost- en West-Duitsland. Het Oosten wordt communistisch, het westen kapitalistisch. Het Oostduitse regime bouwt een muur opdat mensen uit het arme Oosten niet naar het rijke Westen kunnen vluchten. In 1989 komt de muur ten val en dat betekende het einde van de Koude Oorlog tussen Amerika en de Sovjetunie.

Voordracht over de bouw in 1961 en de val in 1989 van de Berlijnse muur.

Al voor het einde van de Tweede Wereldoorlog hadden de geallieerden besloten Duitsland op te delen in bezettingszones. Berlijn lag in de Russische zone en zou dus door de Russen bezet en bestuurd worden. De Westerse geallieerden wisten een echter een deel van Berlijn onder hun bestuur te brengen, in ruil voor de deelstaat Thüringen. Van de twintig Berlijnse stadsdistricten kwamen er acht onder Russisch bestuur, terwijl de overige twaalf samen het door de Westerse geallieerden bestuurde West-Berlijn vormden.
West-Berlijn kreeg financiële hulp van de geallieerden, maar Oost-Berlijn kreeg geen hulp van de Sovjet-Unie. Zo kon West-Berlijn een goede economie opbouwen, en met Oost-Berlijn ging het steeds slechter. In Oost-Berlijn heerste er voedselschaarste en er was werkloosheid, terwijl men in West-Berlijn genoeg voedsel en luxe had.
Het gevolg was dat veel mensen die in Oost-Berlijn woonden naar West-Berlijn vluchtten. Het waren zoveel mensen dat de DDR terugliep van 18,4 miljoen inwoners in 1950, naar 17,2 miljoen inwoners in 1960.
Vooral hooggeschoolden vertrokken naar West-Berlijn, om daar een betere baan te vinden. Zo bleven er in Oost-Berlijn alleen nog de laaggeschoolden over.

De bouw

Om dit alles tegen te houden vroeg het Oost-Duitse bestuur in het voorjaar van 1961 toestemming aan Moskou om de massale vluchtelingenstroom te stoppen door middel van een barricade. Chroesjtsjov, de toenmalige leider van de Sovjet-Unie, rekende erop dat de Verenigde Staten geen kernoorlog zouden willen riskeren om dit tegen te gaan
Met de bouw van de barricade werd in de vroege ochtend van 13 augustus 1961 begonnen. Deze barricade werd langzaam uitgebouwd tot een reusachtige muur:
Berlijnse Muur. Op de grenzen stonden T34-tanks.
Hij was 45 kilometer lang en liep door Berlijn heen. Er werden op zeven plaatsen doorgangsposten opengelaten. De muur werd door de Oost-Duitse grenspolitie zwaar bewaakt. De strenge bewakers maakten van elke beweging een foto, soms zelfs van elkaar. De muur was ook voorzien van prikkeldraad.
De West-Berlijnse kant was vanaf de Oost-Berlijnse kant nauwelijks te benaderen, door de aanleg van mijnenvelden.

Oversteken

De uittocht van Oost-Duitsers had zulke vormen aangenomen, dat dit de enige manier voor de DDR was om haar burgers binnen de grenzen te houden. Tot die datum was er vrij personenverkeer tussen beide delen van de stad Berlijn. Tienduizenden Oost-Berlijners werkten zelfs in het westelijke deel en omgekeerd werkten ook duizenden West-Berlijners in het Oosten. Maar op die ene datum in het jaar 1961 ging de deur tussen beide stadshelften op slot. Tweeëneenhalf jaar bleef de muur potdicht, daarna ging hij langzamerhand op een kier open voor bezoekers uit het westen. Maar in de eerste paar jaren van zijn bestaan was de muur nog lang niet perfect. Er zaten nog veel gaten en zwakke plekken, die snel door vindingrijke Oost-Berlijners werden gevonden. Er werden in de loop der jaren vaak spectaculaire pogingen gedaan om over de muur te klimmen, waarbij naar schatting 76 mensen werden doodgeschoten door grenswachters.
Mensen verzonnen allerlei mogelijkheden om erdoor te komen. Bijvoorbeeld kisten onder auto’s en onzichtbare verbergruimtes in auto’s. Zo reed er bijvoorbeeld een Oost-Berlijner met een shovel dwars door de muur heen, en ook werden er tunnels onder de muur doorgegraven.
Toen de muur steeds afschrikwekkender werd, konden sommige mensen het gevoel opgesloten te zijn moeilijk verdragen en kregen last van een syndroom dat “mauersyndroom”, muurziekte, werd genoemd.
Mensen die legaal over wilden steken naar het andere deel, werden aan een grondige inspectie onderworpen, door bijvoorbeeld spiegels te gebruiken om onder auto’s te kijken en dergelijke.

Door de jaren heen werd de muur het symbool van de Koude Oorlog en de Duitse verdeeldheid.

De val van de muur

Terwijl de DDR nog communistisch was, waren Polen en Hongarije bezig om voorgoed af te rekenen met het communisme en de Sovjetunie kende ook hervormingen.
Veel (jonge) oostDuitsers wouden wegvluchten via allerlei wegen want niemand verwachte dat de DDR ooit van het communisme af te komen.
West-Duitsland wilde Oost-Duitsland er bovenop helpen. Hiervoor had de toemalige West-Duitse bondskanselier Helmut Kohl een tienpuntenplan bedacht. In december 1989 sprak hij voor het eerst openlijk over de hereniging van de beide Duitslanden.

Na 30 zware jaren van ingemuurd te zijn geweest kwamen de Oostduitsers in opstand en totaal onverwacht voor het regime werd de muur in de nacht van 9 november 1989 "overwonnen" en in de volgende dagen en maanden afgebroken ....

Nadien zijn in Europa mooie jaren gevolgd van globalisering en democratie: de Europese Unie en zowat de hele wereld bleken oorden van vrede en van solidariteit.

Maar vandaag en dat sinds het jaar 2000 zijn er wereldwijd weer nieuwe muren gebouwd en nemen nationalisme en eng bunkerdenken weer toe.

Aan de grens van de VS met Mexico groeit de zgn. "Trumpmuur" en in Europa zijn prikkeldraadversperringen opgeworpen tegen vluchtelingen en momenteel zijn er in de hele wereld in meer dan 6O landen versterkte grenzen opgeworpen ... 

Symposion in Dresden en tentoonstelling in het Kultusministerium

Deel deze pagina